Świniarsko
Sołtys: Anna Stepaniak
Telefon: 662 500 101
Poczta: 33 – 395 Chełmiec
Rada sołecka:
Paweł Tokarz
Angelika Poręba
Bogusław Witowski
Małgorzata Pasikowska
Liczba mieszkańców: 2329 osób
Powierzchnia: 571,951ha
Warto zobaczyć:
- kapliczka z XVIII wieku
Świniarsko leży w centrum Kotliny Sądeckiej, na lewym brzegu Dunajca, u ujścia potoku Trzetrzewianka. Wieś poprzez drogę tranzytową Chełmiec - Krościenko łączy siecią dróg Nowy Sącz z Podhalem, a także przyległymi terenami Beskidu Sądeckiego, Doliny Popradu, Beskidu Wyspowego oraz Gorców.
Wieś podzielona jest na kilka przysiółków: Mała Wieś, Nowe Osiedle, Ulica, Kamieniec, Młyńczyska i Gaj.
Niewątpliwie wieś istniała już w okresie plemiennym, ale pierwsze informacje o Świniarsku pochodzą z 1225 roku. Wówczas to papież Honoriusz potwierdził dokument biskupa krakowskiego Wincentego, mówiąc o nadaniu dziesięciny ze Świniarska, klasztorowi w Miechowie. W 1257 roku Świniarsko znalazło się w posiadaniu Kingi, która w 1278 roku na tutejszym dworcu książęcym wydała przywilej uwalniający mieszczan Sącza od opłat cła: w Korczynie, Opatowcu i Wojniczu. Po kilku latach Świniarsko przeszło jednak we władanie biskupów krakowskich.
6 czerwca 1280 roku na mocy aktu elekcyjnego nadano wieś klasztorowi klarysek, które posiadały ją do 1785 roku. Wieś Świnairsko podzieliła się się na dwie części: większą i mniejszą – dzisiejsza Mała Wieś. Świniarsko większe odpadło od Klarysek po 1288 roku. Przekazane zostaje biskupowi krakowskiemu Pawłowi z Przemkowa. W roku 1295 jako właściciel wsi wymieniany jest biskup Jan Muskata .
Świniarsko Mniejsze – Minor Świniarczy wzmiankowane jest w dokumencie Wacława II z 6 listopada 1292 roku ( potwierdzającym nadanie księżnej Kindze) – na dwa dni przed wydaniem przywileju lokacyjnego dla Nowego Sącza. Klasztor starosądecki posiadał tę wieś aż do 1785 roku. Świniarsko Większe miało 6,5 łana, a Mniejsze Mała Wieś – 1,5 łana kmiecego. Zapisane są zatargi między klasztorem Klarysek a biskupem krakowskim na tle własności wsi.
Inne źródła dowodzą, że wieś w XIV i XV wieku należała do biskupów krakowskich, jako część parafii farnej w Nowym Sączu.
Rejestr poborowy z 1581 roku stwierdzał, że we wsi było 1 ½ łana kmiecego, a właścicielem wsi był klasztor klarysek reguły św. Franciszka ze Starego Sącza.
Rejestr poborowy z 1629 roku potwierdzał stosunki prawno - własnościowe z poprzedniego rejestru.
W 1655 roku tutejsi chłopi razem z mieszkańcami Podegrodzia, pod dowództwem Felicjana Kochowskiego, wchodząc w skład oddziału starosty Konstantego Lubomirskiego przyczynili się do oswobodzenia Nowego Sącza z rąk szwedzkich.
W rękach klarysek wieś pozostawała do roku 1785, po czym przeszła do austriackich dóbr kameralnych.
Na gruntach poklasztornych w Świniarsku – Małej Wsi za Józefa II austriackiego, założono kolonię niemiecką o nazwie Hutweide (obecnie Gaj), część osadników z czasem uległa spolszczeniu.
W 1910 roku mieszkańcy wsi ufundowali pomnik w pięćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem.
W 1912 roku utworzono tu "Drużyny Strzeleckie". W tym samym roku wybudowano tu stację pomp i wodociągów dla Nowego Sącza.
W drugiej połowie XIX wieku funkcjonowała już tutaj szkoła, w której po II wojnie światowej dyrektorem był Ignacy Dąbrowski.
7 listopada 1939 roku wieś zajęła zmotoryzowana kolumna wojsk hitlerowskich. Wówczas doszło do walki z oddziałami polskimi, w wyniku których, zginął niemiecki oficer. W odwecie Niemcy rozstrzelali 18 mieszkańców i spalili 26 gospodarstw. Masakry dokonali żołnierze z dywizji górskiej gen. Feuersteina. Z relacji Ignacego Dąbrowskiego wynika, że Niemcy zemścili się za Grunwald. Ciała ofiar ułożyli pod stojącym we wsi krzyżem, piekło trwało do późnej nocy. Najstarszą ofiarą był 84 letni Wojciech Gargas. Rodzinie Janików wojna zabrała matkę Genowefę, jej brata, dwie bratowe oraz trzy letniego bratanka. Zginęli Stanisław Kostrzewa, Michał Skoczeń, Józef Plata, Jan Zygmunt, Andrzej Rola, Jan Wójs, Wojciech Wójs, Józef Wójs oraz Stefania Witowska.
Była to pierwsza wieś którą spacyfikowano na Ziemi Sądeckiej.
W styczniu 1945 roku wieś ponownie spłonęła podczas walk sowiecko – niemieckich.
Za martyrologię, obronę wodociągów przed dywersantami niemieckimi w 1939 roku oraz bohaterską postawę podczas okupacji wieś odznaczono Krzyżem Walecznych w 1985 roku.
W czasie II wojny światowej była to wieś karna.
W styczniu 1945 roku Armia Radziecka stoczyła walkę z Hitlerowcami, w której Świniarsko zostało częściowo spalone.
Od 1947 działa tutaj piłkarski Ludowy Klub Sportowy Świniarsko działający w nowosądeckiej klasie A.
W Świniarsku mieszkał współtwórca pierwszej w Polsce partii chłopskiej: Związku Stronnictwa Chłopskiego - Jan Potoczek - poseł do austriackiej Rady Państwa w latach 1891 - 1907 i 1911 - 1914, współtwórca i sekretarz Związku Stronnictwa Polskiego, w latach 1919 - 1922 poseł na Sejm Ustawodawczy RP z ramienia Polskiego Zjednoczenia Ludowego.
Świniarsko Większe i Mniejsze należały do parafii Ojców Jezuitów i św. Małgorzaty. W 1958 roku został tu przeniesiony kościół ze Stadeł. Został on wzniesiony w 1786 roku przez starosądeckie Klaryski i utworzono tu oddzielną parafię Matki Bożej Królowej polski, kościółek poświecił 29 maja 1960 roku, biskup Karol Pękala. W 1966 roku kościół otrzymał polichromię.
Pod koniec XVIII wieku zamieniono go na zbór ewangelicki, a w czasie rozbiorów służył mieszkającym tu niemieckim osadnikom. W 2003 roku część kościoła uległa zniszczeniu na skutek pożaru wywołanego uderzeniem pioruna.
Zabytkowy kościół powstał jako budowla drewniana, konstrukcji zrębowej, z wieżą na słup. Wewnątrz kościoła znajduje się renesansowy ołtarz z XVI - XVII wieku, ambona z końca XVIII wieku. Obecnie odbudowany po pożarze stoi obecnie jako zabytek w nowosądeckim skansenie.
Przy Zespole Szkół działa od 2000 roku Uczniowski Klub Sportowy DELFIN, który prowadzi zajęcia z pływania, aerobiku, tenisa stołowego i turystyki. W swojej działalności klub posiada spory dorobek w organizowanych przez siebie zawodach i konkursach.
We wsi mieszkają lokalni twórcy ludowi na czele z panią Barbarą Ruchałą specjalizująca się w malarstwie sztalugowym.
Ma tu swoją siedzibę firma transportowa oraz mniejsza spółka zajmująca się budownictwem, handlem i księgowością.
Źródło:
- Włodzimierz Chorązki, Heraldyka Gminy Chełmiec. Opracowanie historyczno – heraldyczne, Kraków grudzień 2003.
- M. Cabalski, Pradzieje Starego Sącza i jego najbliższej okolicy (w:) Historia Starego Sącza, Kraków 1979.